Sambutan World Bee Day 2025 Kebangsaan Indonesia | Lebah dan Madu: Sumber Nutrisi, Kesihatan dan Kelestarian Alam
19 Mei 2025 – Sempena Hari Lebah Sedunia yang disambut di Universitas Padjadjaran UNPAD, Bandung Indonesia dan pada 19 hingga 20 Mei, Ir. Dadan Hindayana, M.Sc., Ph.D., selaku Ketua Badan Pemakanan Kebangsaan Indonesia, telah menyampaikan sebuah ucapan bertajuk “Lebah dan Madu sebagai Sumber Gizi dan Pangan.” Dalam ucapan tersebut, beliau menggariskan betapa pentingnya peranan lebah dan madu dari sudut kesihatan, pemakanan, keselamatan makanan serta kelestarian alam sekitar. Ucapan beliau bertepatan dengan tema Hari Lebah Sedunia, mengingatkan dunia bahawa makhluk kecil seperti lebah sebenarnya adalah tonggak tersembunyi kepada kesejahteraan manusia sejagat.
Dalam ucapan itu, Ir. Dadan Hindayana menjelaskan bahawa lebah madu merupakan agen pendebungaan utama bagi pelbagai tanaman makanan. Menurut beliau, kira-kira 75% jenis tanaman makanan dunia mendapat manfaat daripada pendebungaan oleh lebah dan serangga pendebunga lain, yang mana usaha pendebungaan ini menyumbang kepada sekitar sepertiga hasil pengeluaran makanan global. Ini bermakna, daripada tiga suapan makanan yang kita nikmati, mungkin satu daripadanya terhasil berkat jasa lebah sebagai penyerbuk. Justeru, keselamatan makanan atau jaminan bekalan makanan manusia amat berkait rapat dengan kelangsungan populasi lebah. Tanpa lebah, banyak tanaman seperti buah-buahan, sayur-sayuran dan kekacang tidak akan berbuah dengan sempurna, sekali gus mengancam bekalan makanan dan nutrisi untuk masyarakat.
Madu yang dihasilkan oleh lebah turut diangkat sebagai anugerah alam yang berkhasiat tinggi. Ir. Dadan menghuraikan komposisi madu yang unik – mengandungi gula semula jadi (fruktosa dan glukosa) sebagai sumber tenaga cepat, diperkaya dengan pelbagai vitamin (seperti vitamin B kompleks, C dan K) serta mineral penting (antaranya kalsium, magnesium dan kalium) dalam jumlah kecil. Madu juga sarat dengan enzim bermanfaat dan antioksidan yang menjadikannya bukan sekadar pemanis biasa, malah bertindak sebagai makanan fungsional yang menyokong kesihatan. “Madu lebih sihat daripada gula pasir kerana selain kalori, ia membekalkan vitamin, mineral dan antioksidan,” tegas beliau sambil menyeru orang ramai memilih madu asli sebagai alternatif kepada gula terproses.
Ir. Dadan turut menyentuh manfaat kesihatan madu yang telah dikenal pasti melalui kajian dan amalan tradisional. Antara kelebihan madu yang dikongsikan termasuklah kemampuannya meningkatkan sistem imun, membantu melancarkan sistem penghadaman, serta melegakan batuk dan sakit tekak. Beliau menjelaskan bahawa sifat madu yang bersifat antibakteria dan antiinflamasi menjadikannya ubat semula jadi bagi luka kecil dan tekak yang mengalami iritasi. Malah, kajian masa kini sedang meneroka potensi madu dalam mengawal paras gula darah bagi pesakit diabetes, asalkan pengambilannya terkawal. Ini menunjukkan bahawa madu mempunyai peranan tersendiri dalam penjagaan kesihatan jika dimanfaatkan secara bijak.
Sebagai Ketua Badan Pemakanan Kebangsaan, Ir. Dadan Hindayana melihat peluang untuk memasukkan madu ke dalam program pemakanan masyarakat. Beliau menyarankan agar madu dijadikan pemanis semula jadi dalam hidangan harian – contohnya, menggantikan gula dalam minuman dan masakan dengan madu. Langkah ini bukan sahaja mengurangkan pengambilan gula berproses, bahkan menambah nilai nutrisi makanan tersebut. Beliau juga menekankan bahawa madu boleh menjadi suplemen berkhasiat bagi golongan kanak-kanak dan ibu hamil, selagi diambil dalam kuantiti yang disyorkan. Usaha inovatif seperti program “desa madu” – iaitu inisiatif memperkenalkan penternakan lebah dan penghasilan madu di peringkat komuniti – turut diketengahkan sebagai win-win strategy: madu tempatan dapat meningkatkan ekonomi penduduk sambil memperbaiki status gizi masyarakat.
Walau bagaimanapun, Ir. Dadan mengingatkan bahawa semua manfaat daripada lebah dan madu ini bergantung kepada satu perkara asas: kelangsungan hidup si lebah itu sendiri. Beliau melahirkan kebimbangan terhadap laporan penurunan populasi lebah di serata dunia akibat penggunaan racun perosak yang berlebihan, kemusnahan habitat, perubahan iklim dan serangan penyakit. Situasi ini disifatkan sebagai amaran serius kerana kemerosotan populasi lebah boleh mencetuskan krisis berangkai terhadap sistem makanan global. “Lebah bukan sekadar penghasil madu; ia merupakan simbol harmoni, keselamatan makanan, kesihatan, dan kelestarian,” ujar Ir. Dadan, menggariskan bahawa kehadiran lebah melambangkan keseimbangan antara pertanian dengan alam sekitar. Jika keseimbangan ini terganggu, manusia bakal berdepan kesukaran mendapatkan makanan berkhasiat pada masa hadapan.
Sebagai jalan ke hadapan, beberapa langkah konkrit dicadangkan oleh Ir. Dadan Hindayana untuk melindungi populasi lebah. Pertama, amalan pertanian mesra lebah perlu digalakkan – contohnya, para petani diseru mengurangkan penggunaan bahan kimia berbahaya dan beralih kepada kaedah pertanian lestari yang tidak memudaratkan serangga pendebunga. Kedua, pemeliharaan habitat lebah harus diberi keutamaan dengan melindungi kawasan hutan dan tumbuhan berbunga yang menjadi sumber makanan lebah. Masyarakat umum juga boleh membantu dengan menanam bunga di laman rumah dan taman, menyediakan “rumah” yang ramah untuk lebah liar. Ketiga, sokongan kepada penternak lebah tempatan amat penting. Dengan membeli madu tempatan, pengguna bukan sahaja menikmati kebaikan madu asli, tetapi secara langsung menyokong kelangsungan industri penternakan lebah dan usaha pembiakan lebah secara terkawal.
Ucapannya turut menyeru semua pihak – daripada pembuat dasar hinggalah orang awam – agar meningkatkan kesedaran tentang peranan lebah. Pendidikan tentang lebah perlu dipupuk sejak bangku sekolah supaya generasi muda menghargai makhluk penyerbuk ini. Ir. Dadan juga mencadangkan kempen-kempen awam untuk mengubah tanggapan negatif terhadap lebah (yang seringkali hanya dilihat sebagai serangga penyengat) kepada pemahaman bahawa lebah adalah rakan kepada manusia dalam menjamin makanan.
Secara keseluruhan, rencana yang disampaikan oleh Ir. Dadan Hindayana membawa mesej yang jelas dan mendalam: kesejahteraan manusia bergantung pada makhluk sekecil lebah. Usaha menjaga lebah dan madu bukan sekadar isu konservasi alam, tetapi pelaburan untuk masa depan keselamatan makanan dan kesihatan generasi akan datang. Ucapan beliau diakhiri dengan satu penegasan yang menyentuh hati – bahawa lebah mungkin kecil, tetapi jasanya amat besar. Semoga dengan kesedaran ini, lebih ramai pihak akan tergerak untuk bersama-sama melindungi lebah dan memastikan madu asli terus mewarnai meja hidangan kita, demi pemakanan yang sihat dan alam sekitar yang lestari untuk tahun-tahun mendatang.
